کاوشگر روز

  اگرچه تا سالهای اخیر، بسیاری از کشورهای جهان برنامه هایی برای توسعه شناورهای سبک موشک انداز نداشتند و به سمت ساخت ناوهای بزرگ و سنگین حرکت کرده بودند، اما این رویه چند سالی است که تغییرات محسوسی یافته و اکنون بتعداد قابل توجهی از نیروهای دریایی مناطق مختلف جهان، توسعه این کلاس از شناورها را در دست اجرا داشته و محصولات مختلفی را در این زمینه به بازار ارائه کرده اند.

  شاید این ادعا که تجریات موفق نیروهای دریایی کشورمان در استفاده از این شناورها، مورد استفاده فرماندهان و کارشناسان نیروهای دریایی دیگر ارتش های جهان قرار گرفته، قابل استناد رسمی نباشد، اما حداقل می توان گفت نگاه و راهبرد فرماندهان ایرانی، بسیار جلوتر و عمیق تر از بسیاری کشورها بوده و اکنون شمال اروپا و جنوب شرقی آسیا از جمله مناطقی است که این گونه شناورها در تعداد بالا در آن مورد استفاده قرار می گیرد.

در حقیقت شناورهای سبک موشک انداز از جمله تسلیحاتی بودند که مدتی را در سایه کم توجهی اکثر نیروهای دریایی طی کردند ولی امروزه با استفاده از تکنولوژی های جدید خصوصا در زمینه پنهانکاری و همچنین معرفی سامانه های تسلیحاتی جدید با قدرت هر چه بیشتر وارد میدان شدند؛ البته امری که در ایران همیشه مد نظر بوده است و از قایق های تندروی سپاه تا ناوچه های موشک انداز کلاس سینای ارتش همیشه در سالهای اخیر با قوت به توسعه آن همت گمارده شده است.

موشک اندازهای کوچک در ایران؛ از تندروهای سپاه تا پیکان مرگبار نداجا

اگرچه در کشور ما سابقه استفاده از شناورهای سبک موشک انداز به قبل از انقلاب باز می گردد -جایی که شناورهای کلاس La Combattante II  از فرانسه خریداری شده و در کشور ما به عنوان کلاس پیکان وارد خدمت شدند- اما این برنامه صرفا حالتی کوچک و مبتنی بر خرید داشت. در جریان عملیات مروارید نیز یکی از شناورهای این کلاس در یک رویارویی سنگین در برابر قایق های موشک انداز کلاس اوزای عراقی با همکاری جنگنده های نهاجا موفق به نابود کردن بیش از 80 درصد از نیروی دریایی عراق شد.

البته در سالهای اخیر نیز شناورهای کلاس سینا با استفاده از الگو گیری از همین طرح موفق توسعه یافته و به یگان های نداجا تحویل شده اند. اما از طرفی سپاه پاسداران بر اساس طرحی که از زمان جنگ تحمیلی آغاز و با قدرت و تفکر، تا به امروز ادامه داشته تبدیل به یگانی با شهرت جهانی در زمینه استفاده از قایق های تندرو شده است. در دوران جنگ تحمیلی قایق های تندروی سپاه بیشتر با راکت اندازهای 107 میلی متری و مسلسل های سنگین مجهز بودند و به عملیات می پرداختند.

در سالهای بعد سپاه به سرعت در مسیر توسعه شناورهای تندرو قرار گرفته و امروز چندین مدل از شناورهای موشک انداز سپاه با سرعت بالا تولید انبوه و در منطقه خلیج فارس وارد خدمت شدند. امروزه نیز سپاه برنامه هایی برای افزایش سرعت شناورهای خود به بیش از 100 کیلومتر بر ساعت دارد و این طرح ابتکاری، هم اکنون بزرگترین کابوس برای نیروهای اشغالگر فرامنطقه ای و عملا یکی از ابزارهای مهم تامین اقتدار کشورمان در بخش دریایی شده است.

چرا شناورهای موشک انداز؟

بحث شناورهای موشک انداز به نوعی از سال 1967 میلادی بسیار داغ شد چراکه در جریان جنگ 6 روز اعراب و اسراییل شناورهای موشک انداز مصری موفق شدند ناوشکن اسراییلی را غرق کنند و اولین موفقیت را برای شناورهای سبک و موشک های کروز بدست آوردند. این شناورها سریع و ارزان قیمت هستند و می توان در مدت زمان نسبتا کمی تعداد بالایی از آنها را ساخت و وارد خدمت کرد. در یک سناریوی درگیری در مناطق ساحلی و آب های کم عمق این شناورها می توانند با یک حمله برق آسا حجم زیادی از موشک را به سمت اهداف مورد نظر شلیک کرده و به سرعت عقب نشینی کنند.

یک مسئله مهم درباره شناورهای سبک موشک انداز، ضعف این شناورها در برابر حملات هوایی و زیر سطحی است. از آنجایی که این شناورهای کوچک و سبک که عمدتا بین 500 الی 750 تن وزن دارند فضای کافی برای حمل موشک های ضد هوایی یا سامانه های سونار ندارند، از این رو معمولا این شناورها در پوشش جنگنده ها، شناورهای رزمی بزرگتر یا سامانه های دفاع هوایی برد بلند به عملیات می پردازند. برای نمونه در مورد کشور ایران، شناورهای ایرانی می توانند در سایه سامانه های دفاع هوایی برد بلندی مثل اس 300 یا باور 373 و همچنین موانع طبیعی موجود در خلیج فارس به عملیات بپردازند.

نگاهی به روند روزافزون توجه کشورهای مختلف جهان به تولید شناورهای سبک موشک انداز را با ذکر مصادیقی از این موضوع بهتر تشریح خواهیم کرد:

کلاس Skjold

شناورهای کلاس Skjold ساخت نروژ با وزن نهایی 274 تن به منظور دفاع ساحلی طراحی و ساخته شده است. این شناور با استفاده از خصایص پنهانکاری طراحی شده است؛ با توجه به این مسئله که خطوط ساحلی کشور نروژ بسیار طولانی بوده و در بسیار از نقاط شامل فرو رفتگی‌ها و مناطق کم عمق است، نیروی دریایی این کشور به شناوری نیاز داشت که بتواند نیاز به حرکت در این مناطق را حل کند.

کف این شناور به مانند هاورکرافت ها طراحی شده و توان حرکت در آب های بسیار کم عمق نیز برای آن ایجاد شده است. این شناور دارای سرعت نهایی 111 کیلومتر بر ساعت بوده و می تواند تا 8 تیر موشک کروز ضد کشتی NSM با برد 185 کیلومتر را با خود حمل کند. موشک های دوش پرتاب میسترال و توپ 76 میلی متری از دیگر تسلیحات نصب شده بر روی این شناور هستند.

کلاس Hamina

این شناور فنلاندی از دیگر ناوچه های سبک به وزن 250 تن است که ترکیبی مناسب از تسلیحات، سرعت و پنهانکاری را با هم ترکیب کرده است. این شناور فنلاندی که 4 فروند از آن برای نیروی دریایی این کشور ساخته شده است تنها 250 تن وزن و 51 متر طول دارد.

این شناور کوچک فنلاندی توان حرکت با سرعت نهایی 56 کیلومتر بر ساعت را دارد. در بخش تسلیحات این شناور کوچک به یک قبضه توپ سوئدی 57 میلی متری و 4 تیر موشک کروز RBS-15MK2 با برد حدود 70 کیلومتر، 8 تیر موشک ضد هوایی دوش پرتاب Umkhonto-IR Block 2ساخت آفریقای جنوبی با برد 15 کیلومتر در کنار سامانه های سونار با قابلیت مین ریزی و خرج های انفجاری ضد زیردریایی است.

کلاس Buyan

یکی از شناورهای جالب در کلاس کشتی های جنگی زیر 1000 تن کلاس Buyan ساخت روسیه است که در دو مدل در وزن های 500 و 940 تن عرض شده است. این شناورها در مدل سنگین تر یعنی 940 تن توان حمل موشک های کروز حمله به اهداف زمینی سری کلاب با برد نزدیک به 2 هزار کیلومتر را نیز دارند و اخیرا از دریای خزر به سمت گروه های تروریستی در سوریه شلیک کردند.

این شناورها حدودا 50 کیلومتر در ساعت سرعت داشته و می توانند تسلیحاتی مثل موشک های ضد کشتی سری کلاب یا یاخونت را حمل کنند. یک توپ 100 میلی متری و موشک های دوش پرتاب ایگلا از دیگر تسلیحات نصب شده بر روی این شناورها به حساب  می آیند.

کلاس Gumdoksuri

بعد از چند مورد درگیری بین نیروی دریایی کره جنوبی و شمالی، صنایع کشتی سازی کره جنوبی به دنبال توسعه نسل جدید از شناورهای سبک برای دفاع از سواحل این کشور افتاد. شناورهای کلاس Gumdoksuri دقیقا به همین منظور توسعه پیدا کردند. این شناورهای 570 تنی در حدود 63 متر طول داشته و می توانند با سرعت نهایی 81 کیلومتر در ساعت حرکت کنند.

4 تیر موشک کروز ضد کشتی SSM-700K ساخت کره جنوبی با برد 160 کیلومتر، موشک دوش پرتاب، توپهای 76 و 40 میلی متری و مسلسل های 12.7 میلی متری از جمله دیگر تسلیحات نصب شده بر روی این شناور هستند. نیروی دریایی کره جنوبی در حدود 18 فروند از شناورها در اختیار دارد.

تایپ 022

نیروی دریایی چین در جریان مدرن سازی تجهیزات خود در سالهای اخیر توجه ویژه ای را به شناورهای سبک برای حفاظت از خطوط ساحلی و حفظ توازن در مناطقی مثل تنگه تایوان یا دریای چین جنوبی داشته است. شناورهای سریع و کوچک موشک انداز تایپ 022 از جمله پر تعدادترین شناورهای نیروی دریایی چین هستند که نزدیک به 83 فروند از آنها تولید شده و وارد خدمت شده اند.

این شناور 220 تن وزن و 42 متر طول دارد. سرعت این شناور چینی 67 کیلومتر بر ساعت است. شناورهای تایپ 022 توان حمل 8 تیر موشک کروز سری C-803 با برد حدودا 250 کیلومتر به همراه موشک های دوش پرتاب و همچنین یک توپ گاتلینگ در جلوی این شناور را دارد.

اگرچه عمده این شناورها از رده قایق های تندرو ایرانی سنگین تر بوده و نوعی ناوچه موشک انداز محسوب می شوند، اما همین نگاه ارتش های مهم دنیا به چابک سازی و استفاده از شناورهایی در این کلاس، نشان می دهد راهی را که نیروهای مسلح کشورمان سالهاست پیموده اند، اکنون به نقشه راهی موفق برای سایر ارتش های مهم دنیا تبدیل شده است.